Midwinter ligt al ver achter ons, de dagen werden langer tot midzomer, en worden nu alweer iedere dag korter. Over 2 dagen is de equinox, waarop dag&nacht, licht&donker, op gelijke voet staan. Sinterklaas is al maanden terug naar Spanje/Turkije/Noordpool/de Hel, en Zwarte Klaas? Zwarte Klaas is overal. Het Sinterklaasjournaal sloot vorig jaar af met Zwarte en Witte Klaas, gebroederlijk te paard, overal in Nederland worden Krampus-verenigingen opgericht, initiatieven voor de transformatie van het Sinterklaasfeest sprongen overal in Nederland als paddenstoelen uit de grond, verschillende groepen tonen interesse voor de Zwarte Klaas – Intocht dit najaar en zelfs in Groningen is een Zwarte Klaas gesignaleerd. Het zijn intense weken geweest eind vorig jaar. Het waardige, stille protest van de anti-Zwarte Piet-beweging in Gouda werd na provocaties door extreemrechtse jongeren neergeslagen door de politie en vervolgens gecriminaliseerd door mainstream-media als het NRC (zeg op die abonnementen!). De volgende dag werd bij een demonstratie op het Beursplein in Amsterdam een spreker gearresteerd wegens majesteitsschennis. Het bestaat nog. Ondertussen zaten wijzelf vaak in de spagaat tussen project en protest: moeten we op onze enige vrije dag een prachtig fietspaard van Gajes ophalen in Deventer of aanwezig zijn in Gouda? We hebben in onze ramvolle planning opgenomen dat we voorafgaand aan de intocht solidariteit betuigen op het Beursplein maar de Schouwburg eist op het laatste moment een doorloop in de ochtend ofwel onze deelname daar gaat niet door. Onze intocht was, hoewel succesvol, dan ook volledig autonoom van de anti-ZwartePiet-demonstratie, die ondertussen bij het politiebureau ijverde om hun kameraad uit de cel te krijgen. Misschien was dat ook goed voor dit jaar. Er moest op dat strategische en symbolische moment zowel strijd gevoerd als verbeelding geprikkeld worden, beiden hebben hun ruimte opgeëist. Toch voelt het vreemd.
Toen we hieraan begonnen wisten we dat de materie complex was. Toen ik met Dionne Verwey afsprak was ik licht gespannen, ook al kenden we elkaar van school en van eerdere projecten en had ik haar ook al eens benaderd voor een ander nog niet gerealiseerd project. Hoe zou zij als Surinaams-Nederlandse (geef het een hokje) theatermaker tegenover mijn onorthodoxe benadering van het Zwarte Piet fenomeen staan? Zij gaf een ontnuchterend sterk antwoord: “Ikzelf identificeer me niet primair met slavernij, wij mensen met Afrikaanse afkomst hebben zoveel meer geschiedenis dan dat. Wij hadden voor het kolonialisme al hoogontwikkelde samenlevingen, wij bouwden mee aan de piramides, waarom zou ik mezelf dan primair als een slachtoffer zien?” Man, die vrouw is sterk.
Ons stuk is politiek, maar niet op de manier die veel mensen hadden verwacht. Wij vertellen verhalen: van de gekleurde man die aan de verkeerde kant van de straat fietst en vervolgens 8,5 maand onschuldig in onze mensonterende vorm van vreemdelingendetentie zit. Het verhaal van een Braziliaanse performer die in dit land wil wonen en er tegelijk kritisch op wil kunnen zijn. Over de voorvaderen van onszelf, performers, die allemaal wel op de één of andere manier met kolonialisme te maken hadden, als daders, slachtoffers of rebellen, of allemaal, of ergens tussenin. Over de oerouders daarvoor, de nomaden, nog voordat wij de natuur die zij heilig achtten tot slavernij hadden gebracht. En over Zwarte Piet, die schelm, die niet-zo-onschuldige clown, die al die verhalen weerspiegelt, van diep-animistisch tot diep-racistisch. En ja, dat is een complex verhaal. Nee, we hebben geen eenduidig antwoord. Behalve dat tradities veranderen naar de roep van de tijd, en dat dat geen verlies hoeft te betekenen, integendeel: het kan de traditie verdiepen en verrijken. We hopen dat we daar ons steentje voor hebben bijgedragen.
Wat dit najaar zal brengen vraagt u? Een nieuwe intocht voor Zwarte Klaas, daar bestaat dus een hoop enthousiasme over. Wij houden jullie op de hoogte van de plannen die momenteel beraamd worden. Een volgende stap voor de Zwarte Klaas-voorstelling? We willen daar dit keer meer tijd voor nemen. Een lecture-performance? Wordt overwogen. Een schoolvoorstelling? We zullen zien. Blijf deze webstek vooral in de gaten houden. De geest is uit de fles. Keti Koti: de ketenen zijn gebroken.
ZWARTE KLAAS KOMT! 